Sau khi thực dân Pháp bàn giao nhà tù Côn Đảo vào tháng 3 năm 1955, chính quyền Mỹ – Ngụy đã tiếp tục mở rộng hệ thống nhà tù nhằm đàn áp phong trào cách mạng. Đến năm 1962, chúng cho xây dựng Trại V, sau này đổi tên thành Trại Phú Phong theo Hiệp định Paris năm 1973.
Trại Phú Phong có tổng diện tích 3.594m², bao gồm 12 phòng giam chia thành ba dãy, mỗi dãy có 4 phòng giam và một nhà bếp, mái lợp fibro xi măng, nằm phía trước khu Chuồng Cọp Pháp – vị trí được che chắn kín đáo, thuận tiện cho việc giam giữ và kiểm soát tù nhân.
Đến năm 1965, địch bắt đầu đưa vào đây một số tù binh và tù nhân dân sự mới bị đày ra Côn Đảo, trong đó có nhiều người hoạt động cách mạng kiên trung.
Trong giai đoạn 1966 – 1968, Trại Phú Phong trở thành nơi giam giữ tập thể nữ tù chính trị đầu tiên tại Côn Đảo. Dưới chế độ khắc nghiệt, các nữ tù đã thể hiện tinh thần kiên trung, bất khuất, cùng đồng lòng đấu tranh chống lại chính sách đàn áp của ngụy quyền.
Ngày 23/9/1966, chính quyền Sài Gòn đày 36 phụ nữ yêu nước từ các nhà lao đất liền ra Côn Đảo và giam tại Trại V. Toàn thể nữ tù kiên quyết phản đối chào cờ địch, chống lại nội quy phi nhân tính và chấp nhận chế độ giam giữ hà khắc để bảo vệ khí tiết người chiến sĩ cách mạng.
Cuối năm 1966, tập thể nữ tù phát động phong trào tuyệt thực, đòi cải thiện đời sống và được trở về đất liền. Cuộc đấu tranh leo thang khi một số nữ tù chọn hình thức phản kháng cao nhất – tự mổ bụng để phản đối chế độ tàn bạo. Trước làn sóng đấu tranh mạnh mẽ, đến tháng 3/1968, địch buộc phải chuyển toàn bộ số nữ tù về nhà lao Chí Hòa, và đến tháng 9/1968 tiếp tục đưa về nhà lao Thủ Đức.
Trại Phú Phong vì vậy trở thành biểu tượng của tinh thần đấu tranh kiên cường, dũng cảm của người phụ nữ Việt Nam trong nhà tù Côn Đảo. Dưới sự giam cầm, tra tấn và đàn áp tàn khốc, họ vẫn giữ vững niềm tin vào Đảng, vào cách mạng, thể hiện bản lĩnh thép của người cộng sản chân chính.
Không chỉ là nơi ghi dấu tội ác chiến tranh, Trại Phú Phong còn là địa chỉ đỏ để tri ân và tôn vinh tinh thần bất khuất, ý chí kiên định của các nữ tù chính trị Côn Đảo – những người đã góp phần tô thắm truyền thống “Anh hùng – Bất khuất – Trung hậu – Đảm đang” của phụ nữ Việt Nam.
Di tích Trại Phú Phong đã được Bộ Văn hóa – Thông tin ban hành Quyết định số 54-VHQĐ ngày 29/4/1979, đặc cách công nhận là khu di tích đặc biệt quan trọng cấp Quốc gia.
Tiếp đó, ngày 10/5/2012, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 548/QĐ-TTg, chính thức công nhận hệ thống Nhà tù Côn Đảo – trong đó có Trại Phú Phong – là Di tích Quốc gia Đặc biệt.
Ngày nay, Trại Phú Phong không chỉ là địa điểm tham quan lịch sử quan trọng của du khách khi đến Côn Đảo, mà còn là biểu tượng thiêng liêng về lòng yêu nước, tinh thần bất khuất và phẩm giá kiên trung của người phụ nữ Việt Nam trong chiến tranh.
