Lân Vĩnh Hòa, được xếp hạng Di tích cấp tỉnh năm 2017, tọa lạc tại thôn Đông, xã An Vĩnh. Đây là một trong những thiết chế tín ngưỡng độc đáo còn được bảo tồn nguyên vẹn trên đảo Lý Sơn, phản ánh đời sống tinh thần gắn bó với biển đảo của cộng đồng cư dân nơi đây.
Trong quan niệm truyền thống, “lân” là đơn vị cộng đồng nhỏ – một nhóm dân cư trong xóm lớn – và mỗi lân thường có không gian thờ tự riêng. Lân Vĩnh Hòa vì thế vừa là nơi sinh hoạt tín ngưỡng, vừa là nơi tri ân các bậc tiền hiền, hậu hiền có công khai khẩn vùng đất này.
Hiện nay, lân thờ Thánh Mẫu Thiên Y A Na là chính, đồng thời phối thờ nhiều vị thần mang ý nghĩa bảo hộ và che chở cho dân làng, gồm: Hồng Châu Thái Tử, Hồng Bửu Thái Tử, Chúa Chưởng, Thượng Thiên, Thủy Long Thần Nữ, Ngũ Hành và Hồng Nương Công Chúa. Hệ thống thần điện đa dạng cho thấy tín ngưỡng dân gian phong phú, đậm dấu ấn văn hóa Chămpa – Việt trên đảo.
Quy mô Lân Vĩnh Hòa không lớn nhưng hài hòa và gắn kết với cảnh quan tự nhiên xung quanh. Bố cục công trình gồm ba phần chính: tiền đường (3 gian), chính điện (1 gian – 2 chái) và hậu tẩm (1 gian), theo kiểu thức kiến trúc truyền thống phổ biến tại Lý Sơn. Một điểm khác biệt thú vị là lối vào tiền đường không mở cửa chính giữa mà hai gian bên là lối đi, còn gian giữa xây bít gạch và trang trí đầu rồng (hơi giống hình cá), phía trước đặt lư hương – tạo nên dấu ấn riêng của Lân Vĩnh Hòa.
Hệ mái của lân được trang trí công phu với chủ đề tứ linh (long – lân – quy – phụng), tứ quý (mai – trúc – tùng – cúc), cùng hình tượng lưỡng long tranh châu trên đỉnh mái. Trước tiền đường là bể cạn, bình phong và trụ biểu, tạo nên tổng thể kiến trúc đầy đủ, hài hòa theo phong cách tín ngưỡng dân gian miền Trung. Bên trong chính điện, hệ gỗ được bảo tồn tốt với các hoa văn, liễn đối và các chi tiết mỹ thuật truyền thống, thể hiện sự tinh tế và tôn nghiêm.
Lân Vĩnh Hòa không chỉ là nơi thờ tự của một cộng đồng nhỏ mà còn là dấu tích văn hóa phản ánh lịch sử khai khẩn, tín ngưỡng và nếp sống tâm linh của cư dân Lý Sơn qua nhiều thế hệ. Đây là điểm đến mang giá trị văn hóa – lịch sử đặc biệt, góp phần tạo nên bản sắc độc đáo của đảo Lý Sơn.
