Lăng Tân, còn gọi là Sở Đại Vương, thuộc vạn Vĩnh Thạnh (thôn Đông, xã An Vĩnh, Đặc khu Lý Sơn). Đây là một trong những di tích tín ngưỡng tiêu biểu nhất của cư dân vùng biển đảo, nơi thờ Cá Ông – vị thần Nam Hải – với tước hiệu Đồng Đình Đại Vương và phối thờ Đức Ngư Nhị Vị Tôn Thần. Lăng Tân hiện lưu giữ và trưng bày hai bộ xương cá Ông khổng lồ lớn nhất Việt Nam, có giá trị đặc biệt về văn hóa, lịch sử và khoa học biển.
Không gian linh thiêng lưu giữ các bộ xương cá Ông khổng lồ
Lăng Tân là nơi bảo tồn và thờ cúng hai bộ cốt cá Ông có kích thước kỷ lục, một bộ được phong là Đồng Đình Đại Vương, bộ còn lại là Đại tướng Huỳnh Long Hải. Với người dân Lý Sơn, đây không chỉ là di tích thờ tự mà còn là “ngôi nhà linh thiêng” lưu giữ linh hồn của loài cá Ông – vị thần luôn phù hộ cho ngư dân vượt qua sóng gió nơi biển cả.
Theo quan niệm dân gian, cá Ông (cá voi) là loài vật linh thiêng, được tin là cứu giúp người đi biển gặp nạn. Nhiều câu chuyện về việc cá Ông đẩy ghe thuyền gặp bão, dìu người gặp nạn vào bờ… đã ăn sâu vào tâm thức cư dân miền biển. Bởi vậy, khi thấy cá Ông “lụy” (chết dạt vào bờ), ngư dân xem đó là điềm lành. Họ tổ chức tang lễ rất trang trọng, mai táng chu đáo và sau nhiều năm cải táng, đưa bộ cốt về lăng để thờ phụng.
Tín ngưỡng đặc trưng của cư dân biển miền Trung
Nếu miền Bắc và miền Nam có những loại hình tín ngưỡng gắn với nông nghiệp hoặc tín ngưỡng Thành Hoàng, thì đối với cư dân miền Trung – đặc biệt là vùng biển đảo Lý Sơn – thờ cá Ông chính là một tín ngưỡng tiêu biểu. Ngư dân gọi cá Ông bằng những cái tên đầy tôn kính: Ông Lớn, Ông Nam Hải, Ông Lộng, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với “vị thần hộ mệnh” giữa đại dương.
Nghi thức thờ cúng cá Ông ở Lăng Tân được thực hiện trang nghiêm và chu đáo, từ các lễ nghinh Ông, lễ nhập điện, lễ cầu ngư đến các lễ cúng hàng năm. Mỗi nghi lễ đều gửi gắm niềm tin cầu mong mưa thuận gió hòa, đi biển an toàn, tôm cá đầy khoang và cuộc sống bình an, thịnh vượng.
Giá trị văn hóa – lịch sử – khoa học độc đáo
Lăng Tân không chỉ là nơi thờ phụng mà còn là nhà trưng bày bộ xương cá voi lớn nhất Việt Nam. Đây là tư liệu quý giá phục vụ nghiên cứu về sinh học biển, hải dương học và văn hóa biển đảo. Nhiều đoàn nghiên cứu trong và ngoài nước đã đến khảo sát, đánh giá cao mức độ bảo tồn và quy mô ấn tượng của các bộ xương tại đây.
Đối với du khách, Lăng Tân là điểm dừng chân độc đáo, nơi họ có thể:
- tìm hiểu tín ngưỡng cá Ông của cư dân Lý Sơn,
- được tận mắt chiêm ngưỡng bộ xương cá voi đồ sộ,
- cảm nhận rõ nét văn hóa tâm linh gắn liền với đời sống biển đảo qua hàng trăm năm.
Với những giá trị đặc biệt về tín ngưỡng, lịch sử và văn hóa biển đảo, Lăng Tân đã được Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ngãi xếp hạng Di tích cấp tỉnh theo Quyết định số 796/QĐ-UBND ngày 20/5/2015. Đây là sự ghi nhận xứng đáng đối với một di tích lâu đời, gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần của cư dân Lý Sơn và là minh chứng sống động cho tín ngưỡng thờ cá Ông – nét văn hóa đặc trưng của vùng biển miền Trung.
