Trên Đảo Hòn Sơn, trong số các hoạt động văn hóa – tín ngưỡng truyền thống, Lễ Bà Cố Chủ Hòn được xem là sự kiện quan trọng và thu hút đông đảo người dân lẫn du khách nhất. Đây là dịp để cộng đồng tưởng nhớ người phụ nữ khai phá hòn đảo – Bà Cố Chủ – người được người dân tin là vị thần bảo hộ biển đảo, phù trợ ngư dân và mang lại bình an cho cư dân Lại Sơn từ bao đời.
- Tên lễ hội: Lễ Bà Cố Chủ Hòn
- Thời gian: Mùng 9 tháng 9 Âm lịch hằng năm
- Địa điểm: Miếu Bà Cố Chủ – Đảo Hòn Sơn, Đặc khu Kiên Hải, tỉnh An Giang
Thời khắc linh thiêng: Mùng 9 tháng 9 Âm lịch
Lễ chính diễn ra duy nhất vào mùng 9/9 Âm lịch, nhưng không khí lễ hội thường bắt đầu rộn ràng từ những ngày trước:
- Người dân dọn dẹp miếu, trang hoàng bàn thờ.
- Ngư dân chuẩn bị lễ vật để tạ ơn Bà.
- Thương lái và du khách bắt đầu đổ ra đảo, tạo nên bầu không khí nhộn nhịp đặc trưng chỉ có vào tháng 9 Âm lịch.
Vào ngày lễ chính, người dân tin rằng đây là thời điểm Bà hiển linh mạnh nhất, phù hộ cho cả năm bình yên – biển lặng sóng êm – tôm cá đầy khoang.
Hát bội – nét văn hóa không thể thiếu trong Lễ Bà
Một trong những điểm ấn tượng nhất của lễ hội là đoàn hát bội được Ban Quản trị miếu thỉnh về từ TP.HCM để phục vụ người dân.
- Sân miếu được dựng rạp lớn, sáng ánh đèn.
- Những trích đoạn tuồng cổ, màn hóa trang rực rỡ gợi nhớ truyền thống xưa.
- Người dân và du khách ngồi xem suốt đêm, coi đó như món “lễ vật tinh thần” dâng lên Bà.
Hát bội trong Lễ Bà Cố Chủ vừa mang tính cúng lễ vừa mang tính hội hè, trở thành một nét đẹp văn hóa độc đáo của Hòn Sơn.
Không khí mua bán rộn ràng – sản vật từ đất liền ra đảo
Vào dịp lễ, nhiều ghe thuyền từ đất liền chở:
- Nông sản
- Hải sản khô
- Đồ lưu niệm
- Các mặt hàng dùng trong lễ cúng
…đổ về Bãi Nhà A, biến khu vực quanh miếu thành không gian chợ nổi tự phát, đông vui kéo dài suốt 2–3 ngày.
Sự kết hợp giữa lễ – hội – chợ tạo nên bầu không khí sôi động như một ngày Tết riêng của người dân Hòn Sơn.
Du khách khắp nơi tìm về cầu bình an
Kể từ khi Hòn Sơn phát triển du lịch, Lễ Bà Cố Chủ Hòn càng thu hút du khách:
- Người đi biển cầu bình an, thuận buồm xuôi gió.
- Gia đình cầu sức khỏe, tài lộc, may mắn.
- Nhiều du khách tìm đến để khám phá tín ngưỡng đặc sắc của đảo ngọc Kiên Hải.
Mỗi mùa lễ hội, đảo đón hàng ngàn lượt khách, các nhà nghỉ – homestay gần như kín phòng từ sớm.
Ý nghĩa văn hóa – tín ngưỡng sâu sắc
Lễ Bà Cố Chủ không chỉ là nghi lễ tưởng nhớ một nhân vật huyền thoại mà còn:
- Gắn kết cộng đồng ngư dân đảo.
- Gìn giữ và truyền lại các giá trị văn hóa Nam Bộ.
- Tái hiện tinh thần biết ơn với người khai phá vùng đất.
- Tạo dấu ấn riêng cho du lịch Hòn Sơn.
Đây là minh chứng cho sức sống bền bỉ của tín ngưỡng dân gian trên các đảo tiền tiêu của Tổ quốc.
Lễ Bà Cố Chủ Hòn là sự kiện văn hóa – tâm linh lớn nhất của Đảo Hòn Sơn, vừa thiêng liêng vừa rộn ràng sắc hội. Nếu có dịp du lịch Hòn Sơn vào tháng 9 Âm lịch, du khách đừng bỏ lỡ trải nghiệm đặc biệt này – khoảnh khắc mà cả hòn đảo hòa mình vào không khí lễ hội đậm chất miền biển Tây Nam.
