Lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành được tổ chức hằng năm vào ngày 16, 17, 18 tháng 10 Âm lịch, diễn ra tại Miếu Hòn Bà Bãi Sau và Đình Thần Thắng Tam – trung tâm tín ngưỡng nổi tiếng của cư dân biển Vũng Tàu.
Lịch sử Miếu Bà Ngũ Hành
Miếu Bà Ngũ Hành được xây dựng từ năm Nhâm Thìn 1832, gắn liền với đời sống tinh thần của ba làng ven biển xưa: Thắng Nhất – Thắng Nhì – Thắng Tam. Đây là nơi thờ Ngũ Hành Nương Nương, gắn với tín ngưỡng cầu bình an, thuận gió yên sóng của ngư dân.
Miếu được triều đình phong kiến ban nhiều sắc phong:
- Vua Thiệu Trị (1845–1846): 4 đạo sắc phong Thiên Y A Na Diễn Ngọc Phi Thượng Đẳng Thần
- Vua Tự Đức (1850): 2 đạo sắc phong Thiên Y A Na Thần Nữ Thượng Đẳng Thần và Thủy Long Thần Nữ Thượng Đẳng Thần
Tên gọi “Ngũ Hành Miếu” được ghi rõ trên hoành phi trước chính điện. Người dân quen gọi là Miếu Bà, do các vị được thờ đều là nữ thần hộ mạng.
Cùng với Lăng Ông Nam Hải và Đình Thần Thắng Tam, nơi đây tạo thành một quần thể di tích – lễ hội lớn nhất của cộng đồng cư dân biển Vũng Tàu.
Lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành – Nghi lễ truyền thống đặc sắc
Lễ hội diễn ra trong 3 ngày (16–18/10 ÂL), với các nghi lễ truyền thống mang đậm bản sắc của cư dân vùng biển.
Lễ Nghinh Bà – nghi thức quan trọng nhất
- Bắt đầu lúc 6h sáng ngày 16/10 ÂL
- Đoàn rước gồm: chủ lễ, học trò lễ, dân làng, kiệu thờ, cờ ngũ hành, chiêng trống, múa lân…
- Đoàn rước đi bộ ra Miếu Hòn Bà (Bãi Sau) để nghinh Bà, sau đó rước về Miếu Ngũ Hành theo lộ trình:
- Hòn Bà → Thùy Vân → Phan Chu Trinh → Hoàng Hoa Thám → Đình Thần Thắng Tam
Điểm khác biệt là đám rước đi bộ hoàn toàn, không dùng ghe như lễ Nghinh Ông.
Các nghi thức chính trong lễ hội
Sau khi nghinh Bà về miếu:
• 8h – 8h30: Lễ giỗ tiền hiền – hậu hiền
Tưởng nhớ những người có công lập làng, lập miếu.
• 11h: Nghi thức Bóng rỗi – Chầu mời
Nghệ nhân biểu diễn múa dâng mâm vàng, mâm bạc mời Bà dự lễ – một nét văn hóa đặc trưng Nam Bộ.
• 12h trưa: Lễ cúng Ngũ Hành (chính lễ)
- Đánh chiêng trống khai lễ
- 8 học trò lễ và 6 đào thài thực hiện nghi thức truyền thống
- 4 phụ nữ giữ vai trò chánh tế – bồi tế – đông hiếu – tây hiếu
- Chủ lễ dâng hương, rượu, trà
Đặc biệt, có nghi thức “Bà nhập cốt”. Người được chọn làm “Bà cốt” sẽ tiếp nhận lời dạy, lời nhắn gửi của thần ban cho dân làng.
Sau cùng là hóa sớ, người dân lần lượt vào lạy tạ, cầu bình an, sức khỏe, may mắn và thuận lợi trong nghề biển.
Hoạt động văn hóa: Hát bội – Tuồng cổ
Song song với nghi lễ, lễ hội còn có:
- Hát bội các vở nổi tiếng: Phan Thế Ngọc đả lôi đài, Mai Trắng xe duyên, Sở Văn cứu giá…
- Lễ “trình tuồng” buổi chiều – nét đẹp truyền thống của làng Thắng Tam
- Múa bóng rỗi, múa mâm vàng – mâm bạc
Đây là những hoạt động giúp giữ gìn văn hóa sân khấu dân gian miền Nam.
Giá trị văn hóa – tâm linh của lễ hội
Lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành ngày nay thu hút đông đảo người dân Vũng Tàu, các địa phương lân cận và du khách thập phương. Không chỉ là nơi gửi gắm niềm tin của cư dân biển, lễ hội còn là dịp:
- Giao lưu cộng đồng
- Gìn giữ phong tục truyền thống
- Tưởng nhớ tiền nhân
- Trao truyền đạo lý “uống nước nhớ nguồn”
Đây là một trong những lễ hội đặc sắc và giàu giá trị tinh thần nhất của Vũng Tàu.
