Hải đăng Vũng Tàu là một trong những ngọn đèn biển cổ nhất Việt Nam, được người Pháp xây dựng từ năm 1862, tám năm sau khi vùng Đông Nam Bộ trở thành thuộc địa của Pháp. Ban đầu hải đăng được dựng trên sườn núi thấp phía Nam Núi Nhỏ, quy mô nhỏ và độ chiếu sáng hạn chế. Đến năm 1910 – 1913, người Pháp xây mới hoàn toàn ở vị trí hiện nay, nâng độ cao từ 149m lên 193m so với mực nước biển để tăng tầm chiếu sáng.
Kiến trúc cổ điển đặc trưng
Hải đăng hiện tại giữ nguyên phong cách kiến trúc cổ điển Pháp:
- Tháp tròn, sơn trắng, cao 18m, đường kính 3m
- Tọa độ: 10°20’02.6”N – 107°04’39.7”E
- Tầm chiếu sáng: 23 hải lý ban đêm (43km) – 34 hải lý ban ngày
- Hệ thống đèn gồm:
- Bóng đèn 172V – 1000W
- 2 thấu kính thủy tinh dày 300mm kiểu “đèn lồng”
- Chu kỳ nháy: chớp 2 nhịp/12 giây
- Động cơ quay tốc độ 5 vòng/phút
Trước khi có điện, hải đăng vận hành bằng dầu và quay bằng hệ thống dây thiều, cứ 3 giờ phải lên cót một lần.
Bên trong tháp là cầu thang xoắn ốc 55 bậc dẫn đến đèn chính; bên ngoài có ban công cho phép du khách quan sát toàn bộ Vũng Tàu từ trên cao. Tại tầng 3 còn có đèn phụ dự phòng (18 hải lý) và thiết bị vô tuyến tầm 12 hải lý.
Khu nhà quản đăng – Kiệt tác kiến trúc Pháp
Tháp đèn nối liền với nhà quản đăng bằng đường hầm cong kiên cố, kiến trúc độc đáo hiếm thấy tại Việt Nam.
Nhà quản đăng:
- Xây cùng thời với tháp mới (khoảng 1910–1913)
- Kiểu kiến trúc Pháp, 2 tầng, gần 25 phòng
- Hệ thống bể chứa nước mưa 100m³, đủ dùng quanh năm cho người trực đèn
- Đây là nơi sinh hoạt của 6 nhân viên canh đèn, chia 8 ca trực 24/24.
Bao quanh khu nhà là vườn sứ hàng chục năm tuổi, mát rượi và thơm ngát, tạo nên nét thơ mộng đặc trưng của khu vực đỉnh Núi Nhỏ.
Hành trình lên Hải đăng
Từ Bãi Trước (đường Hạ Long), du khách rẽ vào đường Hải Đăng để di chuyển lên đỉnh Núi Nhỏ theo con đường nhựa dài gần 3km rợp bóng cây. Càng lên cao, gió biển càng mạnh, cảnh sắc càng hùng vĩ.
Dọc đường có:
- Rừng cây nguyên sinh
- Hàng hoa sứ, hoa cỏ may
- Đặc biệt: hàng 5 cây bông gòn cao 15–20m, bung nở trắng xóa vào cuối tháng 3 – điểm check-in cực kỳ độc đáo.
Tầm quan sát lý tưởng toàn thành phố
Từ ban công hải đăng, du khách có thể nhìn thấy:
- Toàn cảnh Bãi Sau – Bãi Trước
- Tượng Chúa Kitô Vua
- Núi Lớn – Núi Minh Đạm
- Vịnh Gành Rái
- Xa hơn là Cần Giờ, Gò Công…
Buổi hoàng hôn là thời điểm đẹp nhất để chiêm ngưỡng toàn cảnh thành phố biển từ trên cao.
Vai trò hàng hải – quân sự – lịch sử
Thời Pháp thuộc
Hải đăng Vũng Tàu và Bảy Cạnh (Côn Đảo, 1883) là hai hải đăng cổ nhất Việt Nam:
- Báo hiệu luồng tàu quốc tế
- Dẫn đường cho tàu vào Sài Gòn – Vũng Tàu – Kiên Giang
Tháp đèn cũ (Ancien Phare) từng được ghi nhận trong bài thơ “Phong cảnh Cần Giờ” (1866) của Nguyễn Trường Tộ, chứng minh hải đăng đã tồn tại ít nhất từ thời điểm đó.
Thời chống Pháp
Hải đăng là vị trí quân sự quan trọng, bị lực lượng biệt động Vũng Tàu đánh hai lần (4/1950 và 10/5/1950) nhằm làm tắt đèn pha, gây rối hoạt động vận tải quân sự Pháp.
Thời chống Mỹ
Ánh sáng hải đăng là mốc định vị quan trọng giúp “Đoàn tàu không số” cập bến Lộc An an toàn, vận chuyển vũ khí vào chiến trường miền Đông – góp phần vào chiến thắng Bình Giã 1964–1965.
Biểu tượng văn hóa – du lịch của Vũng Tàu
Ngày nay, hải đăng Vũng Tàu:
- Là điểm check-in nổi tiếng của Phường Vũng Tàu, Thành phố Hồ Chí Minh
- Mỗi năm đón gần 1 triệu du khách
- Xuất hiện trên logo doanh nghiệp, ảnh lưu niệm, và trong ký ức của người dân thành phố
Là “người bạn đồng hành” của ngư dân: “Khi mất phương hướng giữa đêm trên biển, ánh sáng hải đăng chính là hy vọng dẫn lối cho thuyền trở về bờ an toàn.”
Trong tương lai, dự án cáp treo Núi Lớn – Núi Nhỏ dài hơn 2km đi vào hoạt động sẽ giúp du khách dễ dàng khám phá hải đăng hơn, bên cạnh các hình thức đi xe và đi bộ như hiện nay.
