Vào những tháng hè oi bức, xu xoa trở thành món ăn vặt được du khách tìm kiếm nhiều nhất khi đến Lý Sơn. Những chén xu xoa mát lạnh, ngọt thanh xuất hiện ở hầu hết các quầy hàng trên đảo, nhưng ít ai biết rằng để tạo nên món đặc sản dân dã này, người làm phải trải qua nhiều công đoạn chế biến công phu.
Nguyên liệu chính: Rau đông – loài rau biển đặc trưng của Lý Sơn
Xu xoa Lý Sơn được nấu hoàn toàn từ rau đông, một loại tảo biển mọc trên các ghềnh đá quanh đảo. Rau đông xuất hiện nhiều vào mùa mưa và được người dân thu hoạch từ tháng Giêng đến tháng 4 âm lịch.
Sau khi được vớt từ biển lên, rau đông được phơi dọc theo các bờ thành quanh đảo. Qua nắng đầu tiên, người làm tiếp tục rải rau ra mặt đầm để loại bỏ lớp đá bám vào rễ.
Công đoạn làm sạch và sơ chế rau đông
Theo những hộ chuyên thu mua và chế biến rau đông, khâu khó nhất là giặt sạch để loại bỏ mùi tanh và đá vụn. Rau phải được:
- Giặt 1 lần bằng nước biển
- Giặt 3–4 lần bằng nước ngọt
- Sau mỗi lần giặt đều phải phơi một nắng trước khi giặt tiếp
Công việc này tốn nhiều thời gian và công sức, nên trên đảo chỉ có vài hộ làm nghề thu mua – sơ chế rau đông. Sau khi được làm sạch và phơi kỹ, rau đông khô có giá khoảng 350.000 đồng/kg.
Chế biến xu xoa – món giải nhiệt nổi tiếng của đảo
Rau đông khô được ngâm qua đêm, rửa sạch lại lần nữa rồi nấu cùng nước ngọt. Khi rau tan hoàn toàn, hỗn hợp được rót vào chén hoặc khuôn và để nguội cho đông lại. Thành phẩm được gọi là xu xoa.
Điểm khác biệt của xu xoa Lý Sơn so với xu xoa pha bột rau câu ở đất liền là:
- Hoàn toàn không trộn bột
- Kết cấu mềm, tan ngay trong miệng
- Vị thanh mát tự nhiên của tảo biển
Người nấu thường cho thêm một ít nước cốt chanh hoặc phèn chua để giúp rau đông nhanh tan và dễ đông đặc hơn khi nguội.
Xu xoa được ăn kèm với:
- Nước đường thắng từ đường vàng hoặc đường muỗng
- Gừng nướng đập dập tạo hương thơm ấm nhẹ
Xu xoa – đặc sản mùa hè của đảo Lý Sơn
Từ tháng 2 đến tháng 9, xu xoa là món ăn bán chạy nhất. Không chỉ phục vụ khách tại chỗ, xu xoa còn được đóng bịch nước để gửi đi nhiều nơi. Bên cạnh hải sản tươi và đặc sản truyền thống, nhiều du khách cũng chọn xu xoa làm quà khi rời đảo.
Xu xoa Lý Sơn không chỉ là món ăn giải nhiệt, mà còn là sản phẩm gắn liền với đời sống cư dân đảo và nét đặc trưng của nguồn lợi biển nơi đây.
